Wij willen jou Morse leren!

Wij willen jou morse leren!

Niet alleen omdat Morse Seinen officieel Cultureel Erfgoed is, maar zeker ook omdat verbinding maken met anderen door middel van morse seinen vet cool is; je kunt het met de eenvoudigste middelen beleven en met je eigen vingers en je eigen oren zélf doen.

Talking with your fingers is chill!

Wij gaan jou leren seinen, d.w.z. morse tekens (in punten: “dits” en in strepen: “dahs”) met je hand te maken (we noemen dat ook “geven”) én we willen jou leren om morse tekens op te nemen. (dat noemen we ook “nemen”).

We beginnen met het (luisteren naar) nemen van morsecode. Dit is in de praktijk gebleken de beste manier van het leren morse seinen te zijn. Daarom laten we je nu eerst kennis maken met de morse tekens.

Het morse alfabet kun je natuurlijk zélf vinden op het internet. Een duidelijke en leuke site met het morse alfabet is bijvoorbeeld:

http://www.scoutquest.com/nl/scout/tech/morse/morse.shtml

Maar, zoals je zult zien, er zijn méér sites!
Kijk maar eens op:

https://ivok.home.xs4all.nl/electronics/MyMorseGuide.html

Ons VERON Vademecum (2016) geeft in hoofdstuk 11.9 “Seinen en opnemen van Morsetekens” (pag. 191-193) ook hele passende info. Of neem ons VERON-boekje “Handleiding morsecursus” door. (Zie ook www.veron.nl)

We gaan je nu laten zien hoe dat morse alfabet er uit ziet.

Kijk eens naar tabel 1.

a	• —	didah		t	—	dah
b	— • • •	dadididit		u	• • —	dididah
c	— • — •	dadidadit		v	• • • —	didididah
d	— • •	dadidit		w	• — —	didadah
e	•	dit		x	— • • —	dadididah
f	• • — •	dididadit		y	— • — —	dadidadah
g	— — •	dadadit		z	— — • •	dadadidit
h	• • • •	didididit
i	• •	didit		1	• — — — —	didadadadah
j	• — — —	didadadah		2	• • — — —	dididadadah
k	— • —	dadidah		3	• • • — —	didididadah
l	• — • •	didadidit		4	• • • • —	dididididah
m	— —	dadah		5	• • • • •	dididididit
n	— •	dadit		6	— • • • •	dadidididit
o	— — —	dadadah		7	— — • • •	dadadididit
p	• — — •	didadadit		8	— — — • •	dadadadidit
q	— — • —	dadadidah		9	— — — — •	dadadadadit
r	• — •	didadit		0	— — — — —	dadadadadah
s	• • •	dididit

Tabel 1. De letters a t/m z en de cijfers 1 t/m 0 als morsetekens.

Je hoeft deze punt-streep combinaties niet van buiten te gaan leren. Belangrijk is de klank en de cadans van een letter of cijfer als morse teken, die klank en cadans moeten in je brein komen te zitten. Daarom geven we in de tabel de klank erbij; een punt noemen we een “di” (lekker kort), en een streep kennen we als een “da” (wat langer).

Als iemand jou dus vraagt hoe de letter “r” in morse klinkt, dan zeg je niet: “punt streep punt”, maar wél: “di da dit”! Je ziet in de tabel dat, als een letter of cijfer eindigt met een streep er een “dah” voor staat, dit om het langer gerekt zijn van een streep aan te geven. Eindigt een letter/cijfer, in de tabel, met een punt, dan staat voor die punt een “dit”; om aan te geven dat een punt lekker kort is.

Maar je mag “di” en “dit”, en ook “da” en “dah” gewoon door mekaar gebruiken, hoor! Als je “di” maar lekker kort uitgesproken houdt, en “da” duidelijk wat langer laat klinken.

Leestekens kennen we in de morse taal ook; kijk maar naar tabel 2.

@ Apestaartje	• — — • — •	didadadidadit
? Vraagteken	• • — — • •	dididadadidit
/ Breukstreep (slash)	— • • — •	dadididadit
= Scheidingsteken	— • • • —	dadidididah
. Punt	• — • — • —	didadidadidah
, Komma	— — • • — —	dadadididadah
Vergissing	• • • • • • • •	didididididididit
Wacht effe	• — • • •	didadididit
OK, begrepen	• • • — •	didididadit
begin (v.e. bericht)	— • — • —	dadidadidah
einde (v.e. bericht)	• — • — •	didadidadit
einde uitzending	• • • — • —	didididadidah

Tabel 2: de meest gebruikte leestekens in de morse taal.

Nou moet je liever niet denken dat je al die di’s en da’s maar gewoon op je eigen boerenfluitjes de wereld in kunt sturen! Nee hoor, niet doen, het zou dan echt vette crap worden.

Als jij naar je favoriete muziek luistert, of dat nou Nederpop, of Hiphop, of Hardrock, of Palingsound, Symfonische Rock, of wat dan ook is, dan hoor je toch ook dat de beat, heel streng, de muziek cool laat verlopen; en dat de melodiedragende instrumenten daar precies in meelopen. Daar zijn dus kennelijk hele strikte afspraken over gemaakt! Daarom klinkt het uiteindelijk zo keigaaf in je oren!

Zo zijn er ook in het Morseschrift strikte afspraken gemaakt, zodat iedereen, over de hele wereld, weet wat-ie geeft of weet wat-ie herkent!

Afgesproken is:

1. de “da” is altijd 3x zo lang als de “di”.
2. de ruimte tussen “di’s” en/of “da’s” (binnen één letter, cijfer of leesteken) is altijd even lang als één “dit”.
3. de ruimte tussen de letters van één woord is even lang als 3 “dits”, oftewel één “dah”.
4. de ruimte tussen 2 woorden is even lang als 7 “dits”.

Bekijk eens figuur 1.

Ja, da’s mooi; ik hoor het jullie zeggen. MAAR WAT NU DAN?

NU moet je aan de slag, iets gaan leren! En je begint dan nu met het leren NEMEN van Morsetekens. Je gaat NU de klank en de cadans van de verschillende Morsetekens leren. Dat ga je doen door aangeboden oefenteksten te beluisteren en op te schrijven welke letter of welk leesteken je hoort.

Hierbij moet je je écht voornemen om zoveel mogelijk elke dag gedurende minstens 20 minuten te luisteren en te schrijven. Als je dat niet wilt of kunt is het eigenlijk beter om helemaal niet aan deze Morse-cursus te beginnen!

Je kunt het LEREN NEMEN in je eentje doen, maar het is zeker ook zo leuk om het samen met een andere Morse student(e) te doen. Wat er nu moet gaan gebeuren is dat je dus gaat luisteren naar Morse tekens. Dat kun je doen met behulp van een hoofdtelefoon of “oortjes”, maar je kunt ook gewoon naar een speaker luisteren, als het rustig genoeg is om je heen.

Lang niet álle telegrafisten gebruiken een hoofdtelefoon. Er bestaan speciale teksten voor het aanleren van Morse. Teksten die jou stap voor stap gaan aanleren om iedere letter/cijfer/leesteken als klank van die tekens in je geheugen vast te leggen. Eigenlijk zal hier dus wél sprake van “van buiten leren” zijn!

Die teksten bestaan uit ca 30 lessen van ieder ongeveer 5 minuten lang. De eerste les bevat morseschrift waarin slechts een paar letters (door elkaar) worden gegeven; bij de tweede les komen er een paar tekens bij, bij de derde les idem dito, en zo gaat dat door, tot je álle letters, cijfers en leestekens hebt gehad.

De bedoeling is nu dat je die lessen – heel chill – vanaf de eerste les gaat beluisteren en gelijk opschrijft welk morseteken je hoort. Er is geen onderscheid naar hoofd- en kleine letters. Je mag pas na een volgende les gaan luisteren/opschrijven als je álle tekens foutloos hebt kunnen opschrijven. De klank en cadans van ieder individueel morseteken moet in je geheugen blijven hangen; daarom moet je écht iedere dag 20 minuten besteden aan het leren van MORSE!

Het is mogelijk om zulke teksten op het internet te vinden, zeker. Wij bij de VERON hebben ook zélf passende studieteksten op CD, en ook als MP3-bestand, beschikbaar. Deze bestanden bieden in totaal 36 lessen aan, van ieder 5 minuten durend en met een seinsnelheid van 8 woorden per minuut. We kunnen je deze VERON-Morsecursus van harte aanbevelen. Hij is te koop bij het VERON Servicebureau; zie de advertentie in Electron of bij WWW.VERON.NL

Mocht je een bestelling doen bij het VERON Servicebureau: vergeet dan niet de Handleiding behorende bij deze morsecursus erbij te doen.

Bij onze VERON-Morsecursus begint de eerste les met het door elkaar, in wisselende volgorde, geven van de letters D, V en L. In iedere volgende les komen er dan letters, cijfers of leestekens bij, nog steeds – zoals in het begin van de lessen – met een tempo van 8 woorden per minuut.

Als je nu het chill gevoel krijgt, na het met succes volgen van les 36, dat je alles goed hebt opgenomen, kun je nog op CD4 oefenen met leesbare teksten bij een tempo van 8 woorden per minuut. Op CD5 bieden we je de mogelijkheid om te leren nemen bij een tempo van 10 woorden per minuut, ietsjes hoger dus. Op CD6 staan leesbare teksten met een tempo van 10 wpm, en halverwege deze CD gaan we (met zgn codegroepen: dat zijn groepen van 5 morsetekens, door elkaar gegeven) naar tempo 12 wpm. Dit tempo komt het meest voor in het morseverkeer. Tenslotte bieden we op CD7 en CD8 van onze VERON-cursus nog wat extra oefenteksten om te nemen.

Je bent nu zover gekomen dat je alle teksten goed kunt nemen. Dat betekent dat je de klank en de cadans van ieder morse teken met echte fun herkent en dat je ook het ritme van de Morse-music beheerst.

Dan kun je nu beginnen met het leerproces van het (seinen) GEVEN.

Daarvoor heb je nodig:

• Een seinsleutel,
• Een “pieper”,
• Oefenteksten om te seinen=geven.

Heb je nog geen seinsleutel, zo’n eenvoudig recht-op-en-neer ding (“straight key”), dan ga je er eentje zoeken. Mogelijk op radio-onderdelen tweedehands markten, of ook bij de reguliere radioamateur handel. Zie foto 1.

Een “pieper” is een schakeling die je kunt aansluiten op je sleutel zodanig dat er piepjes (liever: dit’s en dah’s) te horen zijn bij het indrukken van de seinsleutel.

Natuurlijk moet je weten met welke teksten je zou kunnen oefenen in het geven van Morse tekens.

SEINSLEUTEL

Een seinsleutel is gewoon een aan/uit schakelaar. Druk je de sleutel in, dan zet je hem op “aan”, laat je hem los dan staat hij op “uit”. Is de sleutel aangesloten op een morsepieper, en druk je hem kort in, dan hoor je een “dit”. Wacht je vervolgens één dit lang, en druk je de sleutel dan 3 x zolang in als een dit, dan heb je “dit dah” geseind, ofwel de letter A. De contactafstand van de sleutel kun je in het begin ’t best niet ál te klein instellen: 1 mm is een goede maat.

Nog belangrijker is de houding van je vingers, je hand, je onderarm en je lichaamsromp.

Kijk maar eens naar Figuur 2.

De juiste lichaamshouding bij het seinen geeft verreweg de grootste kans op een keigaaf morseschrift!

Ga mooi rechtop zitten, met de benen recht op de vloer, niet gekruist of gestrekt onder of naast de tafel! De knop van de seinsleutel pak je vast met je duim, wijs- en middelvinger; de ringvinger en de pink blijven los zweven.

Je onderarm gaat bij het sleutelen op en neer mee met de bewegingen van de seinsleutel, waarbij je elleboog het draaipunt van deze bewegingen moet zijn. Je pols moet je dan soepel en a.h.w. verend mee laten gaan met de beweging van arm en hand. Als je bij YouTube zoekt op “morse keying” of “morse seinen” en dergelijke, vind je veel illustraties van hoe moet ik ’t nou doen; b.v. bij https://www.youtube.com/watch?v=0DQyLMkSk5I waar een meisje van 10 laat zien, met verscheidene sleutels, hoe het allemaal in z’n werk gaat. Of bij https://www.youtube.com/watch?v=ncOcgarGJHI waar een vet coole straight key wordt bediend.

MORSEPIEPER

Het is écht chill om zélf zo’n ding te bouwen! Er bestaan vele bouwschema’s voor morsepiepers, of zoals ze ook wel worden genoemd “morsesounders”. We plaatsen hieronder een schema van een hele goedkope en simpele pieper, overgenomen uit de VERON Handleiding Morsecursus. Zie figuur 3. Deze schakeling heeft géén aan-uit schakelaar; loopt op een platte batterij van 4,5 V, of 3 AA batterijtjes in serie, en geeft een lekkere strakke toon, zonder “plop, klik of tjoep”. Het schema van deze pieper is zó eenvoudig dat de schakeling makkelijk op gaatjesprint kan worden gebouwd. Je kunt zelfs de zgn “Dead Bug” methode toepassen. Daarbij worden de IC’s en transistoren ondersteboven op een stukje blanke printplaat geplakt en dan met draadjes doorverbonden.

Foto 2 toont een seinsleutel met pieper als zelfbouwproject.

DE ULTIMATE FINISHING TOUCH

Je bent nu klaar om te beginnen met het leren van het geven (seinen) van morse tekens. Want je kènt nu de klank en het ritme van die morse tekens; je oren weten nu precies hoe die tekens klinken, want dat heb je geleerd bij het nemen van de morse tekens.

Begin nu eens kennis te maken met je seinsleutel, die aangesloten is op de pieper. Je kunt nu je eigen geseinde schrift immers horen. Begin eens met het seinen van de tekens uit de lessen waarmee je het nemen hebt geleerd; begin maar in een langzaam tempo, ga geleidelijk wat sneller en luister goed naar de pieper.

Probeer uit welke contactafstand (meestal instelbaar) van de sleutel jou het beste bevalt en doe dat ook eens met de (instelbare) veerdruk.

Laat je gehoor beoordelen of de klank en de cadans van de tekens, die jij geeft, jou goed bevalt, en of je het écht chill vindt klinken.

Als dat lukt, kun je het seintempo naar eigen smaak wat opvoeren, tot dat de door jou tekens geseinde tekens hetzelfde klinken als in lessen van het nemen.

Ook hier geldt: je doet er het beste aan door stoer en steevast elke dag 20 minuten te oefenen.

Succes

73 de

Din PAØDIN en Remy PA3AGF