Kristalontvangers

Mijn zwager is een moeren-en-boutjes man. Daar weet hij alles van en hij maakt ze ook zelf. Wonderlijk te horen dat er vraag is naar allerlei afwijkende bouten en draadstangen. “U heeft een imbusbout M12 met tap nodig?” Die maken we wel even. Er hangt wel een prijskaartje aan.

Daarnaast is hij ook een bevlogen radiofanaat, maar anders dan een doorsnee zendamateur. Zijn passie is buizenradio’s, krijgt ze steeds aan de praat en luistert dan naar het warme analoge geluid van dixieland op de middengolf.

Mijn Radio Becker scheepsontvanger type Capella – ooit verworven op een verkoping, voor € 5 kon je die toch niet in de container laten verdwijnen – heeft hij warempel weer aan de praat gekregen.

Onlangs hebben we zitten bomen over kristalontvangers. In Radcom (clubblad RSGB) stond een aardig artikel over een zo’n ontvanger, de schrijver was benieuwd naar de verliezen in een schakeling als hout werd gebruikt als “bread-board” basis. Deze methode was in de twintiger jaren heel gebruikelijk voor alle ontvanger en zender schakelingen. Mijn zwager – Willem – werd gebiologeerd door het idee en ging onmiddellijk aan de slag om een kristalontvanger uit te dokteren (schema). Het werd een mechanisch hoogstandje, veel mechaniek en weinig electronica.

De afstemming gebeurt met een ferrietstaaf, die in de spoel wordt gedraaid (ja, het systeem dat in de befaamde Drake ontvangers werd toegepast). De spoel kan met een draaischakelaar worden afgetapt, de parallelkring kan naar keuze met een 270 of 500 pF condensator worden afgestemd. Met een raamantenne van behoorlijke afmeting en een aardverbinding maakt het ding toch een 10-tal middengolfzenders uit diverse landen hoorbaar (na zonsondergang). Toch altijd weer wonderlijk om radiosignalen zo uit de ether op te pikken, niks geen voedingsspanning, digitale conversie of IC’s.

Dat het een intrigerend onderwerp is, bleek wel uit de kristalontvangerwedstrijd van enige jaren geleden, toen vele amateurs de meest optimale ontvanger probeerden te maken, spoelen met het hoogste Q werden geconstrueerd en verrassende DX werd ontvangen op de middengolf. Nog tot in de zeventiger jaren stonden op sommige Nederlandse koopvaardij de zg. 4U consoles, met MF en HF zenders en ontvangers. In de console was een plekje ingeruimd voor een kristalontvanger, waarmee – als er niets meer functioneerde – toch nog een A2 telegrafie signaal kon worden ontvangen. De kristalontvanger heeft dus een lang leven!

De Amerikaanse radioclub ARRL bestaat dit jaar 100 jaar. Om dit jubileum te vieren is het clubstation W1AW het hele jaar vanuit alle 50 Amerikaanse staten in de lucht. Een mooie gelegenheid dus om eindelijk eens alle staten (WAS) te werken. De eerste tien heb ik inmiddels spelenderwijs gewerkt. De stations zijn te herkennen aan bijvoorbeeld W1AW/6, California of W1AW/1, Massachusetts en zijn te vinden op alle banden, allemaal met zéér professionele operators.

W1AW bevindt zich in Newington, Connecticut en werd al in 1938 gebouwd als “The Maxim Memorial Station”, ter nagedachtenis aan Hiram Percy Maxim, roepnaam 1WA, één van de oprichters van de ARRL. In 1963 werd het hoofdkwartier van de ARRL in de buurt van het oorspronkelijke gebouw toegevoegd. Rondom de gebouwen is een indrukwekkend antennepark opgericht. Meer info op de website van de ARRL (www.arrl.org).

73,
Hans, PA0HRM

Dit is een herdruk van PSE QSL bericht 72 zoals ooit in het blad Twente Beam van VERON afdeling Twente verschenen.