Kom alles te weten over de voortplanting

Dank zij de lezing van onze voorzitter Rudi, PA4UNX weten we nu alles over voortplanting! En dan niet de voortplanting van het menselijke ras (gelach in de zaal), maar de HF-propagatie en het fenomeen ionosfeer.

Voor de kortegolfverbindingen zijn we helemaal afhankelijk van drie lagen ionosfeer, de D,E en F-laag (F1 en F2). Slimme vraag: waar zijn de A, B en C-lagen gebleven? Dat bleek niet duidelijk, maar als je naar de opbouw van de atmosfeer kijkt dan komen de drie onderste lagen in aanmerking voor deze benaming.

Troposfeer

Van 0 tot 12 km loopt de Troposfeer, het gebied waar ons weer wordt gemaakt. De laag bevat 75% van alle gassen van de hele atmosfeer en ook grote hoeveelheden water en stof. Doordat de zon de aarde opwarmt blijft deze grote massa in beweging. Door de bewegingen van deze massa ontstaat het weer. De troposfeer is aan de grond meestal het warmst en wordt naar de bovengrens toe steeds koeler.

Stratosfeer

Van 12 tot 50 km loopt de Stratosfeer, waarin ook de ozonlaag ligt, die de schadelijke ultraviolette stralen van de zon tegenhoudt. Naarmate je hoger komt in de stratosfeer wordt de lucht steeds warmer. De temperatuur loopt op van -60°C aan de onderkant tot 10°C bij de stratosfeer.

Mesosfeer

De Mesosfeer is de volgende laag en loopt tot de bovengrens (mesopause), die 80 km boven de aarde ligt. De gassen in de mesosfeer zijn te ijl om veel zonnewarmte op te nemen. Toch is de lucht hier dicht genoeg om meteorieten die in de atmosfeer terecht komen, te vertragen. Door de wrijving branden ze dan op, wat te zien is als lichtstrepen aan de nachtelijke hemel. De temperaturen in de mesosfeer dalen tot minus 120°C bij de mesopause.

Thermosfeer

En dan komen we in de thermosfeer, de laag boven de mesopause. De gassen hierin zijn nog ijler dan die in de mesosfeer, maar ze absorberen ultraviolet licht van de zon. Hierdoor lopen de temperaturen aan de bovenkant op tot 2000°C, dat is op een hoogte van 700 km boven het aardoppervlak. Het is eigenaardig dat in de atmosfeer zoveel verschillende temperaturen heersen. Rudi wist ook te vertellen dat het in de ruimte, dus buiten de atmosfeer, niet heel koud maar heel heet was!

In de thermosfeer ligt nog een aparte laag, de ionosfeer, die van 100 km tot 300 km boven het aardoppervlak loopt en daar begint het voor de radioamateur interessant te worden.

Ionosfeer

Zoals gezegd is de ionosfeer een deel van de thermosfeer. Ze bestaat uit elektrisch geladen gasdeeltjes (geïoniseerd) en deze elektrische lading krijgen ze door de ultraviolette straling van de zon. Rudi is daar uitgebreid op in gegaan. Interessant was te horen dat niet de zonnevlekken zorgen voor de goede condities, maar de uitbarstingen van harde röntgenstraling. Deze straling veroorzaakt de ionisatie van de gasdeeltjes, waardoor afbuiging van de korte golven kan plaatsvinden. Deze afbuiging (refractie of breking van de elektromagnetische golf) is eigenlijk een ander begrip dan reflectie waar we tientallen jaren mee geleefd hebben! Radiogolven gedragen zich hetzelfde als lichtstralen (ook een vorm van elektromagnetische golf) wanneer deze een medium (lens, atmosfeer) doorkruisen.

Cyclus 24 is volop (?) in ontwikkeling en Rudi is hoopvol dat de condities zich snel verbeteren. Incidenteel blijken verbindingen op de hogere banden al mogelijk, maar het zal nog wel even duren voordat we weer met de breinaald de hele wereld kunnen werken! Gauw naar de website van VE3EN (solarcycle24.com) voor de actuele stand van zaken!

Ik hoor hem – Waarom hoor ik hem niet?!

Over het algemeen is de propagatie tussen twee punten naar beide kanten gelijk. Zoals men al jaren zegt “als je ze hoort kan je ze werken”. Dat gaat helaas niet altijd op. Veel hangt af van de gebruikte apparatuur en de locatie waar je zit. Als je met 100 W en een dipooltje zit en jouw DX-station werkt met anderhalf kilowatt en een

3-element Yagi dan is zijn signaal al gauw 18 dB of 3 S-punten sterker. Zijn S-7 signaal bij jou lijkt heel hoopvol, maar van jouw S-4 signaaltje blijft niet veel over in de kakofonie van de pile-up. Je zult dus eerst de sterke stations voor moeten laten gaan. Nog erger wordt het als het DX-station ergens in een tropisch land zit, waar het storingsniveau veel hoger ligt, soms wel op S-5 of S-7! Werken met CW brengt je onmiddellijk in het voordeel, iets naast de frequentie roepen maakt je nog steeds hoorbaar en tactisch roepen brengt je zo de broodnodige verbinding. Goed luisteren met welke tegenstations hij wel in QSO komt geeft ook een indicatie of je je er met succes kunt tussenwringen. Als je alleen maar Japanners of Amerikanen hoort kun je beter even vergeten. Wie niet sterk is, moet slim zijn!

Summits on the Air

Een prima oefening is het SOTA-programma. De tegenstations zitten in een rustige omgeving, met weinig achtergrondlawaai en de meeste aanroepende stations zijn gedisciplineerde telegrafisten. Ik heb vanuit de shack met QRP (< 5W) heel wat verbindingen gemaakt met bergstations op alle plekken in Europa, ook in pile-ups van meer dan 20 stations.

Mijn laatste bergexpeditie ging naar het Schwarzwald. De bergen daar zijn niet erg hoog maar wel interessant om te beklimmen. En in sommige gevallen helpt de skilift! Begin oktober zaten we dus op de Feldberg (DM/BW-001) 1493 meter – 22 QSO’s en de Belchen (DM/BW-003) 1414 meter – 10 QSO’s. Een dik pak sneeuw en geheel bewolkt, minus 5 graden. Geen weer om lang achter de zender te zitten. Bij het opzetten van de antenne (uitschuiffibermast) brak ook nog het bovenste gedeelte af, zeker door de kou bevangen! Maar ook met een meter kortere mast werkte de dipool prima.

Beter weer was het op de Trubelmattkopf DM/BW-629 1281 meter (36 QSO’s) bij Todtnau Muggenbrunn, daar zaten we ’s morgens nog even in het zonnetje! En de berg was nog nooit eerder geactiveerd, maar dat is niet zo bijzonder want er zijn in Baden Würtemberg meer dan 600 genomineerde bergen/heuvels! Helaas heb ik Ronald, PA3CWG, niet gehoord (sorry voor de call in de vorige Beam, old man!). Alles weer met 5 W van de FT-817 in CW op 40 meter.

73,
Hans, PA0HRM

Dit is een herdruk van PSE QSL bericht 58 zoals ooit in het blad Twente Beam van VERON afdeling Twente verschenen.